Facebook’un dünyanın en büyük sosyal ağı olduğu gibi dünyanın en büyük reklam platformlarından biri olduğunu da unutmamalısınız. Facebook hesabı denildiğinde birçok kişi “Facebook hesabımı kapattım” şeklinde cevap verir. Halbuki günümüz teknoloji dünyasında Facebook hesabınızı kapatmanızın çok da bir önemi kalmadı. Çünkü Whatsapp kullanıyorsunuz, oyunlar indirdiniz, Instagram hesabınız gibi birçok platformda üyelikleriniz devam ediyor.
Bunun gibi Facebook’un sahip olduğu bir sürü mobil uygulama ve platform olduğunu biliyor muydunuz?
Velhasıl kelam İnternet ortamında her zaman şu söz paylaşılır. “If you don’t pay the product you are the product” yani bir şey bedava ise ürün sensin denilir. Evet birçok şey biz tüketicilere gerçek yaşamımızda da sanal dünyada da bedava verilir. Ancak genel olarak bilişim alanlarındaki hizmetler için kullanılan bir cümledir. Bu cümleyi sarf ettiğimizde ise aklımıza ilk olarak Google ve Facebook gibi platformları gelir.
_ Windows 10 kullanıyorum. Lisanslı satın aldım… Harika!
_ Ubuntu kullanıyorum ücretsiz ve lisanssız… Kesin bir bokluk var hacı?
Hayır durum bu şekilde değil… Günümüz teknoloji dünyasında her ikisi için de kesin bir bokluk var. Cümlesini sarf edebiliriz…
Son yıllarda “kapitalizm” dediğimiz şeyin insanların iliklerine kadar işlemek için birçok araç kullandığı gibi “hiçbir şey bedava olamaz” düşüncesini de beynimize işlemiştir. Hoş yukarıda Ubuntu örneğini verirken kesin bir bokluk var dediğimizde Ubuntu’nun Amazon’a data kaçırdığını 12.10 sürümünde görmüştük 🙂 Ubuntu 12.10 ile gelen işletim sistemi, datamızı kaçırdığı gibi Amazon reklamlarından daha fazlasını sunuyordu. Dash’in köşesinde, Dash’i kullanarak arama teriminizi ve IP adresinizi üçüncü tarafa otomatik olarak göndermeyi kabul ettiğinizi belirten “i” butonunu tıklayarak görebileceğiniz yeni bir yasal bildirim içermekteydi. Yüzlerce binlerce şikayet aldılar. Lan benden habersiz bilgilerimi Amazon’a niye gönderiyorsun? Reklam tabi ki reklam 🙂 Kapitalist dünyanın oyuncaklarından biri olmuştuk…
Bedava olan bir şey genel olarak dandik, içinde truva atı bulunan, bizi çekmek için koyulan basit bir yem gibi düşünülür. Evet genel olarak doğru bir kavramdır.
Amma ve lakin bu kavrama karşı Open Source dünyasının genelinde gördüğümüz dik duruşu da unutmamalıyız…
Ana konumuzdan sapmadan, devam edelim…
Facebook Hakkınızda Neler Biliyor? Datanızı Kimlerle Paylaşıyor?
Facebook, uygulamasında veya sitesinde bir hesabı olsun ya da olmasın, bakın altını çiziyorum, Facebook hesabınız olsun ya da olmasın… İnternet’teki tüketicileri izlemek ve data toplamak için Facebook birçok araç kullanıyor. Bu araçların çoğu diğer uygulamaların ve web sitelerinin Facebook ile paylaştığı çevrimiçi etkinlik verileri ile sağlanmaktadır. Çevrimiçi yaptığımız her şey, kıyafet satın almaktan, uygulamaların ve web sitelerinin genellikle reklam şirketleriyle paylaştığı otellere kadar ilgi alanlarınız ve ihtiyaçlarınız için daha doğru profiller oluşturmalarına olanak tanıyan çok sayıda davranışsal veri üretir. Facebook’un dışındaki hareketler, işletme ve kuruluşların uygulama veya internet sitelerini ziyaret etmek gibi etkileşimlerin toplanıp, bu işletme ve kuruluşlar tarafından Facebook ile paylaştığını unutmamalıyız. .
Bu data da onlar için yani Facebook, Google gibi platformlar için dayanılmaz bir fırsattır. Kısacası Facebook hesabınız olsun ya da olmasın birçok data üretiyorsunuz ve Facebook dışındaki birçok platform bu datayı alıyor, paylaşıyor, reklamlarında kullanabiliyor…
Ancak Facebook, gizlilik ve veri ihlali tartışmaları konusunda dünya çapında eleştiriler gördükten sonra geçen yaz Facebook Dışı Etkinlik adı verilen bir gizlilik aracı yayınladığını açıkladı. Bu araç kullanıcılara Facebook tarafından toplanan verileri üzerinde daha fazla kontrol olanağı sağlamaya imkan sunuyor. Bu araç sayesinde datanızı kimlerin topladığını görebilirsiniz.
Facebook Dışı Etkinlik özelliği artık dünyanın her yerindeki kullanıcılar tarafından kullanılabilir duruma geldi. Başlangıçta yalnızca İrlanda, Güney Kore ve İspanya’daki kullanıcılar test için kullanılabilirdi. Şimdi ise hangi ülkede olursanız olun, bu aracı açarak kimlerin datanızı topladığını görebilir ve tek bir tuşa basarak bu datayı silebilirsiniz.
Başlangıçta “Geçmişi Temizle” olarak tanıtılan araç, kullanıcılara, kullandığınız diğer uygulamalara veya ziyaret ettiğiniz web sitelerine dayanarak Facebook’un sizin hakkınızda tuttuğu bilgilerin net bir özetini sunuyor ve isterseniz hesabınızdan silmenizi sağlıyor.
Diğer işletmeler Facebook sitelerindeki etkinliğiniz hakkında bilgi gönderir ve bu bilgileri sizin ilgi alanınız ile alakalı reklamlar göstermek için kullanırlar.
Ne yani? Sokakta yürürken karşınıza çıkan reklam panolarından, TV karşısında film izlerken karşınıza çıkan reklamlardan farklı bir dünya mı bekliyordunuz?
Hiç boşuna isyan etmeyin. Yaşadığımız kapitalist dünyanın sanal dünyaya evrimleşmiş bir halinden bahsediyoruz. Üstelik TV karşısında film izlerken bekar bir gence çocuk bezi reklamı yapmak “-ki doğru analiz yapamadıklarında dolayı boşu boşuna reklam yapmaktır bu”, yerine bekar gencin sanal dünyadaki davranışları analiz edilerek bir araba satın alacağını %80 başarı oranı ile tahmin ederek karşısına BMV reklamı yapabilecek kadar ileri gidebiliyorlar. Hatta Amazon bir sonraki alışverişinizi %80 ve üzeri bir olasılıkla tahmin ederek siz daha ürün satın almaya karar vermeden (daha ürün almayı aklınıza bile getirmediniz) önce ürünü size en yakın deposuna gönderip, karşınıza reklam çıkartabilecek duruma geldiler.
İnternette hep şu komplo teorisi yayılır. Derler ki, Apple bizi dinliyor, Google telefonlarımızı dinliyor… Biraz önce hanımla bebek arabası alalım diye konuşurken karşımıza bebek arabası reklamları çıkmaya başladı…
Yahu telefonunuza erişip sesinizi dinlemelerine gerek yok ki… Üstelik bu çok maliyetli ve zor bir iş olmaz mıydı? Milyonlarca insan var. Adamlar sizin sesinizi değil, tüm hayatınızı zaten biliyorlar. Evli olduğunuzu, hangi rengi sevdiğinizi, nerede oturduğunuzu, afedersiniz sıçtığımız bokun rengine kadar zaten biliyorlar. Üstelik bu bilgileri bu uygulama ve platformları kullanarak siz, kendiniz, kendi elleriniz ile teslim ediyorsunuz. Adamlar bu datadan analiz çıkararak yapay zeka, makine öğrenmesi gibi teknolojileri kullanarak neye ihtiyacınız olduğunu zaten büyük bir oranda doğru tahmin edebiliyorlar…. Sizin telefonunuzdaki mikrofonu açıp, dinlemelerine gerek bile yok. Sadece sesiniz yok ki, tüm yaşamınızı sanal dünyaya açmadınız mı? Ne yani sana her şeyi ücretsiz sunup, senden hiçbir şey almayacak kadar iyi niyetli ve birer melek olduklarını mı düşünüyordun?
Birçok dijital pazarlama uzmanı ve dijital pazarlama dünyası çalışanı bu datayı toplayarak ürün ve hizmetlerini satmak için uğraş veriyor. Bu da çok doğal bir durum değil mi?
Hassiktir lan, donumun rengini bile öğrenmişler şimdi ne halt edeceğiz?
Facebook Dışı Etkinlik Aracı Nasıl Kullanılır?
Facebook dışındaki firmaların bu datayı toplamasını engellemeniz zor. Bunun için kurabiye adını verdiğimiz tarayıcı çerezlerinizi sürekli temizlemeniz ve dock dock go gibi arama motorlarını kullanmanız veyahut reklam bloke eden benzeri araçları kullanmanız gerekecektir. Bu gibi birçok güvenlik yönetimi kullanabilirsiniz ancak bazı güvenlik önlemleri biraz teknik olabilir. Sonuç olarak günümüz internet dünyasında birçok data, birçok iz bırakıyoruz bunlar da doğal olarak toplanıyor ve pazarlama kampanyalarında bir güzel paylaşılıyorlar.
Elbette ki kanun koyucular sayesinde bu konuda biraz daha rahat olmamız mümkün… Hele ki Cambridge Analytica Facebook skandalından sonra gizliliğimizin korunması için büyük adımlar atıldığını görüyoruz. Facebook bu konuda önemli bir gizlilik aracını hayata geçirerek biraz daha şeffaf bir hale geldi. Elbette ki GDPR ve benzeri kanunlar sayesinde!
Biraz önce uygulamayı açtım ve hakkımda data toplayan siteleri tek tek saydım.
Toplam olarak 427 adet firmanın hakkımda Facebook ile entegre bir şekilde veri topladığını ve paylaştığını gördüm. Yani bu firmalar web sitelerini ziyaret ettiğim, uygulamalarını kullandığım için veya üye olduğum için ellerindeki datayı Facebook ile entegre bir şekilde topluyor ve paylaşıyorlar.
Üstelik üye olmanıza bile gerek yok! Hizmet almasanız dahi, web sitelerini ziyaret etmeniz ile bu veriyi toplayabiliyorlar!
Peki Veriyi Nasıl Topluyorlar?
Facebook dışındaki hareketler işletmelerin ve kuruluşların kendileriyle gerçekleştirdiğiniz etkileşimler hakkındaki paylaşılan bilgileri içermektedir. Etkileşimlerden kasıt ise bir internet sitesini ziyaret etmek (sadece açtınız baktınız kapattınız), Facebook uygulaması ile giriş yapmak veya o siteye üye olmak gibi şeyler olabilir. Bir internet sitesini ziyaret ettiğinizde veya herhangi bir uygulamayı kullandığınız zaman bu işletmeler veya kuruluşlar birçok hareketinizi toplayarak Facebook ile paylaşabilir.
Örnek Vermek Gerekirse;
- Cansu internetteki bir alışveriş sitesine girer ve bir ayakkabı beğenerek satın alır.
- Mağaza bu bilgiyi kullanmış olduğu marketing araçları üzerinden Facebook ile paylaşır.
- Cansu’nun hareketleri kırmızı bir ayakkabı satın aldı, şu yaş aralığında, lokasyonu şu… şeklinde kayıt edilir.
- Cansu Facebook üzerinde dolaşırken ayakkabı aldığı için ve bu data ayakkabı firması tarafından Facebook ile paylaşıldığı için haber akışı içerisinde “Kırmızı Bir Çanta Reklamı” gösterilir.
Bu elbette ki çok basit bir reklam senaryosu bunun kırk kat daha karmaşık ve özel olan senaryolar da var 🙂 İşin içine Hubspot gibi CRM araçları girdiği zaman ortaya çıkan analiz ve Workflow’ları görmenizi isterdim 🙂
Hakkımda data toplayan firmalara şöyle bir bakalım mı?
Uygulamayı açıyorum ve şöyle bir bakıyorum toplamda 427 adet kuruluş hakkında veriyi toplamış ve Facebook ile paylaşmış…
Facebook Dışı Etkinlik Aracını Nasıl Kullanırım?
- Facebook uygulamanızda “Ayarlar ve Gizlilik” sekmesine gidin,
- “Facebook Dışı Etkinlik” bölümünü seçin
- Bir sonraki ekranda, verilerinizi Facebook ile paylaşmış olan tüm web sitelerinin ve uygulamaların bir listesi size sağlanır.
- Onlarla kaç etkileşime sahip olduğunuzu görmek için belirli uygulamaları seçebilir ve detaylara bakabilirsiniz.
- Etkileşim sayısını ve açılır pencerenin altındaki “Etkinlik Ayrıntılarını İndir”i tıklayarak etkinlik ayrıntılarını da indirebilirsiniz.
- Facebook’un size ait olan topladığı verilerden endişe ediyorsanız, “Geçmişi Temizle” butonuna basarak geçmişinizi temizleyebilirsiniz.
“Geçmişi temizle” seçeneğini kullandıktan sonra, Facebook hesabınızı kullanarak eriştiğiniz belirli web sitelerinden çıkış yapacağınızı da belirtmek gerekir. Yani bu sitelere Facebook hesabınız ile giriş yapıyorsanız artık offline olarak gözükeceksiniz.
Bunun yanı sıra, geçmişin temizlenmesi üçüncü tarafların gelecekteki veri paylaşımını engellemez ve “Gelecekteki Etkinliği Yönet” adı verilen Facebook’un gelecekte faaliyet verilerinizi işletmelerden almasını da kısıtlamayan başka bir seçenekleri kullanmanız gerekir. Sadece yeni bilgiler hesabınızla ilişkilendirilmez. Bu butona basarak bir güzel gelecekte de bu firmaların datanızı toplamasını engelleyebilirsiniz.!
Facebook’a İletilen Dataları Firma Bazıda Silelim!
Peki benim hakkımda bilgi toplayan ve Facebook ile paylaşan Netflix’e veya Garanti Bankası’na bakalım mı? 🙂 Şimdi gıcık olduğum bir banka var ve datamı toplayıp, paylaşmasını ve reklam göstermesini istemiyorum. Garanti Bankası’nın hareketlerimi topladığını ve Facebook ile paylaştığını görüyorum. Gelecekte hiçbir şekilde Garanti Bankası’nın bu datamı toplamasını ve bana bu data üzerinden kişiselleştirilmiş reklam gösterilmesini engelleyebilirim. Bakın altını çiziyorum gelecekte!
Garanti Bankasını tıklıyorum. En aşağıdan “Gelecekteki Etkinlikleri Sil” butonuna basıyorum. Karşıma çıkan pencereden onaylayarak kapatıyorum. Artık Garanti Bankası hiçbir şekilde benim verimi Facebook ile paylaşamaz bir hale geldi.
Evet, bu müthiş uygulama için Cambridge Analytica’yı ortaya çıkartan gazetecilere teşekkür etmek lazım. Facebook’a teşekkür etmiyorum çünkü Cambridge Analytica skandalı olmasaydı böyle bir uygulama karşımıza getirmeyeceklerdi. Skandal çıktı ve davalar açıldı. Hoş Mark’a bir şey olmadı ancak datamızı paylaşan firmaları görebilir bir hale geldik.
Yine de, Google gibi Facebook’un rakipleri de bu kadar şeffaf mı sorusu aklıma geliyor? “Facebook Dışı Etkinlik” sayfası ile karşılaştırılabilir hiçbir şey sunmadıklarını, şeffaflık ve kontrole doğru kayda değer bir atmadıklarını da söylemeden geçemeyeceğim. Neyse darısı Google’ın başına 🙂 Umarım bir skandal da Google’dan çıkar ve hakkımızda topladıkları verileri görebilir veya kısıtlayabilir bir hale geliriz…
Bu yazıyı Podcast olarak dinleyin:
Bizim bilinçli olmamız lazım. Şu linke bakarsanız verdiğimiz verileri korumanın bir yolu yok gibi görünüyor. Bu yüzden elimizden geldiğince veri toplamayan uygulamalar siteler kullanmalıyız. donanimhaber.com/online-gizlilik-neden-onemli-neler-yapilabilir–141727809
abicim neyi kapatacaz her yerimiz açık tabiri caizsse, Bence Akıllı Telefon kullanıyorsan istersen facebook kullanma dediğin gibi ama ondan hariç bir dünya uygulama bizden zaten haberdar, ama kullanmadanda olmuyor o yüzden yapaccak bişe kalmıyor bu durumda hiç sıkılmadan okudum yazınızı teşekkürler….
Harika yazı için teşekkür ederiz! Gerçekten okumaktan zevk aldım, sen harika bir yazarsın. Blogunuza yer işareti koyacağınızdan emin olabilirim ve yakın zamanda geri gelebilirim. Harika yazınıza devam etmenizi, iyi bir akşam geçirmenizi kesinlikle tavsiye ediyorum! Blogunuzu son zamanlarda buldum ve çok iyi olduğunu düşünüyorum
Enfes bir makale olmuş Teşekkürler