SSD diskler, günümüz teknolojisinin performans donanımları haline geldi. Hata ben ve benim gibi birçok kullanıcı için olmazsa olmaz donanımlar arasında girdi. Peki SSD diskler hakkında ne biliyoruz? Sadece hızlı olduklarını mı?
İnternet dünyasında birçok kişinin SSD diskler hakkında yanlış bir algıya sahip olduğunu bir süredir okuyorum. Uzun bir süredir takip ettiğim forumlarda ve bloglarda benzer çelişkiler ve oradan buradan duyma bilgiler ile insanların SSD disklere karşı yanlış bir algıya sahip olduklarını gözlemlemeye başladım.
En çok sorulan SSD soruları için bir kılavuz hazırlamak istedim. Kısmet bugüneymiş…
Söylentilerin aksine aslında SSD disklerin kullanım süreleri oldukça uzundur! Elbette ki burada birkaç önemli etken var. Bu etkenlere dikkat ederseniz uzun ömürlü bir disk kullanımına sahip olabilirsiniz.
Öncelikle The Tech Report‘un yaptığı bir testten bahsetmek istiyorum. Testte Kingston HyperX 3K, Samsung 840 Pro (şuan aktif olarak dizüstü bilgisayarımda kullanıyorum), ve Intel 355 modellerine durmaksızın 10GB’lık dosyalar yazılıp silinerek işlem yaparak test etmişler. Bu üç ayrı firmanın SSD disklerinden Samsung ve Kingston ömür olarak 2 Petabyte’a kadar veri transferi yapılabildi.
[kirmizi]Test: http://www.engadget.com/2014/12/05/ssd-2-petabytes-of-data/?ncid=rss_truncated[/kirmizi]
Normal bir kullanıcının bir SSD’ye 1 yıl süre ile 1TB kadar veri yazabildiğini düşünürsek, SSD’lerin aslında uzun ömürlü olduğunu söyleyebiliriz.
Elbette ki yazımın başında belirttiğim diğer etkenleri unutmamak gerekiyor!
[sari]Uzmanlar günlük olarak 100GB veri hacmine sahip olan ortalama üstü kullanıcılar için bir SSD diskinin ömrünün 5 yıl kadar olduğunu söylüyorlar. [/sari]
Standart, ortalama ve uzman olarak kullanıcıları sınıflandırırsak…
Not: Standart bir kullanıcının günde 1GB veri işleyemediği söylemek gerekiyor!
SSD diskler ilk hayatımıza girdiği zamanlarda SSD disklerin ömürlerinin kısa olduğunu söyleyebilirdik. Ancak son birkaç yıldır üretilen tüm SSD’lerde “Trim” desteği var. Bu sayede çok daha uzun ömürlere sahip olabiliyorlar.
[mavi]Kısacası standart bir kullanıcı için bir SSD diskin ömrü 10 yıl olarak söylenebilir.[/mavi]
Not: Windows XP işletim sisteminde Trim desteği yok!
Peki Trim Nedir?
Mekanik olan diskler 5400, 7200, 10.000 RPM gibi hızlarla dönen metal plakalara sahiptirler. Bir kafa vasıtası ile bu plakalara veri fiziksel olarak işlenir.
Bir veriye ihtiyaç duyduğumuz zaman disk plakası 7200 veya 5400 RPM gibi bir hızda dönerek, kafanın bu veriyi bulup okuması sağlanır.
Trim ise bu verilerin nerede olduğunu bilen, adresleme yapan sistemdir.
Trim sayesinde bir veriye erişmek istediğiniz zaman verinin adresi bilinir ve diskte erişim hızlı ve kolay sağlanır. Aksi takdirde diskte veri bulunana kadar diskin dönüş yapması gereklidir.
Bir dosyayı sildiğiniz zaman ise sistem, o dosyayı fiziksel olarak ortadan kaldırmak yerine, sadece sürücü üzerindeki adresi siler ve adresi olmadığı için o dosyayı göremez ve disk yüzeyinde boş olarak nitelendiririz. Bu sebeple veri kurtarma işlemleri genelde (üzerine başka veri yazmazsanız) başarılı olur.
Mekanik diskler, adresleri silinmiş ama fiziksel olarak plaka yüzeyinde var olan verilerin üzerine yeri geldiğinde yeni veri yazarlar ve yeniden adresleme işlemi yapılır.
Fakat SSD disklerde bu işlem için hücre bloklarının mutlaka boş olması gerekiyor.
Windows 7 ile birlikte karşımıza gelen TRIM desteği ve üreticilerin ek yazılımları sayesinde, hücrelerdeki veriler fiziksel olarak silinip, boş olan hücrelere eşit olarak (nedenine birazdan değiniyor olacağım) veriler dağıtılır. Yani veri disk üzerinde bir bölüme yazılmaz! Diske eşit olarak dağıtılır.
SSD disklerde ortalama bir hücreye 3.000 – 10.000 arası kayıt ömrü vardır. Yani SSD diskler içinde metal plaka yoktur, dönmez ve veri içlerindeki çiplere elektriksel olarak yazılır. Her
SSD içinde verilerin kayıt edildiği HÜCRELER vardır.
TRIM desteği sayesinde belirli hücrelere yazma / silme işlemi yapmak yerine tüm hücrelere eşit olarak dağıtılacağı için, Nand Flash (hücreler) yongalar üzerinde zamanla meydana gelecek (yazma/silme işlemlerinden dolayı) fiziksel hasarı önlemek yerine, sadece yıpranmanın tüm hücrelerde eşit zamanda oluşmasını sağlanır. Böylelikle daha uzun ömürlü olurlar.
SSD disklerin dezavantajı budur!
SSD diskler Raid 0 yapısı ile çalışır. Bir Nand Flash bellek bozulursa tüm disk kullanılmaz hale gelir. SSD disklerde veri sürekli aynı hücreye yazılırsa, bir süre sonra bu hücre ölür! Ömrünü kısaltır, sonunda da kaybedersiniz. Trim sayesinde SSD disklerde yazılacak olan veri bütün hücrelere eşit olarak dağıtılır. Yani sürekli aynı bölgedeki hücrelere veri yazılmaz. Böylelikle hücrelerin ömürleri mümkün olduğunca uzun olur.
SSD disklerin en büyük dezavantajı hücrelerin belirli bir yazma / silme ömrü olmasıdır!
Eğer aynı hücreye sürekli veri yazma ve silme yapsaydık, bu hücre bir süre sonra ömrünü dolduracak ve kullanılmaz hale gelecekti. Ancak TRIM desteği sayesinde tüm hücrelere veri eşit olarak dağıtılacağı için, fiziksel hasarın minimum düzeyde olması sağlanır.
[kirmizi]Evet, her veri yazma ve silme işlemi SSD diskinizin hücrelerinde kalıcı bir hasar bırakır![/kirmizi]
SSD diskler pek çok konuda mekanik diskleri geride bırakıyor.
Ancak SSD diskleri doğru kullanmak gerekli.
Eğer SSD diskinizi sürekli veri yazmak ve silmek için (backup üniteleri örnek verilebilir) kullanıyorsanız. Yanlış yapıyorsunuz demektir!
SSD diskler, sabit disklerin aksine düşmelere, çarpmalara ve sarsıntılara karşı daha dayanıklı yapıya sahiptir. Avantaları elbette çok bir diğer avantaj ise üzerinde sürekli dönen parçalar veya bir motor olmaması! Böylelikle daha az enerji harcarlar, dizüstü gibi cihazlar için daha uzun ömürlü pil kullanımı sağlarlar.
SSD disklerin mekanik parçalara sahip olmaması bir yandan dış etkilere karşı dayanıklı olmalarını sağlarken, diğer yandan performans anlamında daha hızlı çalışmasını sağlıyor.
Bir veriye ulaşmanız gerektiği anda, sabit mekanik disklerde olduğu gibi diskin dönmesini ve iğne ile veriyi bulmasını beklemek zorunda olmayan SSD, işletim sistemine gerekli olan bilgiyi hemen verebliyor.
Ortalama bir sabit disk ile saniyede 80MB veri okuyabilirken, bir SSD’de saniyede 540MB’a kadar bu veri kapasitesi performansı elde edebiliyorsunuz.
Aynı zamanda sessizdirler!
Normal sabit disklere kıyasla neredeyse sessiz çalışan SSD diskler, güç tüketimi ve boyut alanlarında da fark yaratıyorlar. Özellikle de 2.5 ve 3.5 inçlik sabit disklere kıyasla çok daha hafif olan SSD diskler, aynı zamanda boyutlarıyla da bunu gözler önüne sermeyi başarıyor.
En büyük dezavantajları ise pahalı olmaları!
Piyasada 16 GB ile 500 GB kapasitesi arasında farklı SSD modelleri, farklı markalar adı ile satılıyor.
En yaygın kullanılanları ise 64, 128 ve 256 GB kapasiteler halinde karşımıza geliyor. Kapasite yükseldikçe fiyat arttığı için şimdilik TB düzeyindeki kapasiteler pek yaygın değil!
Fiyatlarıyla SSD disklere göre çok daha ucuz olan mekanik diskler halen depolama alanı olarak tercih edildiği bir gerçek. Özellikle de SSD’lerin veri yazıp silme gibi işlemlerinde daha uzun ömürlü olmaları ile veri kaybı gibi durumlarda daha rahat veri kurtarılabilmesi, depolama açısından mekanik sabit diskleri uzun yıllar görmemizi sağlayacaktır.
Not: Bir Windows işletim sistemine sahip standart bir kullanıcı için 128 yerine 256 GB’lık kapasite tercihi daha iyi olacaktır. Fiyatı elbette pahalı ancak, 128 bir süre sonra yetmiyor ve paşa paşa 256 GB alıyorsunuz!
Sahip oldukları incelik nedeniyle daha hafif bir dizüstü bilgisayara kavuşmanızı sağlayacak olan SSD diskler dizüstü bilgisayarları, ultrabookları hem performans hem de pil ömrü konusunda bir adım öne çıkarıyor.
Yeni nesil SSD’lerin SATA III olarak tanımlanan ve 6 Gbps standardı kullandığını söylemek lazım! Eski nesiller 3 Gbps’lik arabirim kullanırken gelen güncellemeyle birlikte SSD disklerin hızları da ikiye katlandı. Yeni nesil SSD’ler eski standartlara da uyum sağlıyor.
[mavi]Yani bilgisayarınız SATA II destekliyorsa SSD’niz SATA III desteklese de SSD diski kullanabilirsiniz. Bu durumda yalnızca veri transfer hızınız SATA II standartlarında olacaktır.[/mavi]
Peki, aradaki fark ne?
SATA II standardı 280 MB/s dolaylarında veri transfer hızı sunarken SATA III’de bu 540 MB/s değerine ulaşabiliyor. Bu yüzden SSD satın alırken artık eski nesil bir model tercih etmenizin (fiyatı ucuz olanlara dikkat, ikinci el olarak da sata 2.0 satılmaya devam ediyor) pek anlamı yok.
Bir diğer nokta SSD ön bellekleri!
Eğer yüksek performanslı bir SSD arıyorsanız Sandforce veya Marvell kontrolcüye sahip modelleri yakından incelemenizi isterim. Sandforce ve Marvell, okuma ve yazma hızını doğrudan etkileyen veri sıkıştırma konusundaki başarısıyla öne çıkan bir diğer etkendir.
[kirmizi]SSD’ler her ne kadar içlerinde mekanik bir aksam olmasa da yine de sisteminizle alakalı bazı elektriksel sorunlar nedeniyle bozulabilirler. Bir diğer dezavantaj da burada ortaya çıkıyor. [/kirmizi]
Veri mekanik plakaya mekanik olarak yazılmıyor! Elektronik çiplerin içine elektrik sinyalleri ile yazılıyor.
Elektrik sorunu günümüz teknolojisinde çok düşük ihtimal olduğu için firmalar ürünleri için uzun garanti süresi sunuyor. Genellikle 3 yıl civarında garanti süresi sunan firmalar arasında bu süreyi 5 yıla çıkartanları görüyoruz. Garanti süresi en önemli nokta, alacaksanız 5 yıl garanti verenleri seçmek yerinde olacaktır.
Not: Ultrabook veya dizüstü kullanıyorsanız kafanız rahat olabilir. Ya da UPS kullanan masaüstü bilgisayarlar…
SSD disklerde hareketli parça olmaması ömrünün uzun olacağı anlamına gelmiyor!
Kesinlikle bu yanlışa düşmeyin! Eğer SSD diskinizi oyun arşivi, müzik arşivi, video arşivi yapacak sürekli silip, yenilerini ekleyecekseniz SSD diskinizi resmen katletmiş olursunuz. Yukarıda da bahsettiğim gibi SSD diskler sürekli veri yazmak ve silmek için uygun değildir! Trim özellikleri sayesinde hücreleri korumak için veriyi tüm diske, tüm hücrelere yayarlar. Sürekli büyük veri kopyalamak bu noktada tüm diskin ömrünü kısaltmak demektir!
- Oyun oynayanlar dikkat derim…
- Sürekli program kurup kaldıranlar dikkat…
- Arşiv yapıp, arşivi sürekli yenileyenler dikkat…
- Sürekli format atanlar dikkat…
Günde 100GB yazmak da epey yüksek bir limit aslında 🙂 Benim aylık download’um ayda 500GB’ı kesinlikle geçmiyor ama tabii SSD kullanan sunucuları düşünürsek onlar sıkıntı yaşayabilir. Ayda 500GB demek yılda 6TB demek olur, bu da 333 yıla denk geliyor falan… Bir Kingston HyperX kullanıcısı ve film/dizi arşivcisi olarak rahatım sanırım 😀 (Elbette tüm filmler ve dizileri yasal yollardan arşivliyorum. Korsana hağyır!)
Bu arada yazı içinde “SSD diski” ifadesine çok takıldım be Hamza abi! 😀 (Başlıkla beraber, yanlış saymadıysam, 35 defa geçiyor bu ifade.) SSD’nin disk olmadığı zaten yazının içinde de anlatılıyor; “SSD sürücü” veya “SSD bellek” desek olmaz mı? 😀